De spanning die in de woonkamer van Anna en haar zoon Ilija hangt, is zelfs met het meest botte mes uit het Sovjet-Unie tijdperk nog te snijden. We zitten aan een tafel waar ooit werd gehuild van het lachen. Maar in de woonkamer van Anna is het nu slechts het tikken van de klok dat de stilte doorbreekt. Er vallen om andere redenen tranen op het tafelkleed.
“En toen…” begint Anna opnieuw, haar blik gericht op haar minimaal ingerichte slaapkamer waar ze zich nog altijd niet thuis voelt. Terwijl Anna zoekt naar woorden knik ik, alsof ik ook maar enigszins begrijp wat de verhalen met haar doen. Maar ik heb geen idee. De onderwerpen zijn zo groot, zo intens. Ik kan ze niet bevatten.
Anna vertelt over haar man, die ondergedoken zit, omdat hij niet wil vechten. Zijn bloeddruk stijgt met de dag door de eenzaamheid en spanning. Hij is ziek, mentaal en fysiek. Uitgeput. Op. Klaar met het leven. Het hoeft van hem allemaal niet meer. Ik hoor de verhalen aan. Het voelt alsof ik mezelf heb uitgenodigd op de begrafenis van iemand die ik helemaal niet ken, als Anna over hem spreekt. Ik ben er wel, maar ik kan niks met de situatie. Behalve er zijn, gewoon luisteren. Wat moet ik zeggen? Dat het allemaal wel goed komt? Dat kan niet. We hebben het niet over koetjes en kalfjes, maar over leven en dood.
Ze zeggen weleens: geluk zit in de kleine dingen. Maar de oorlog ook. In alle gesprekken die we hebben komt de oorlog naar boven – of je er nou naar vraagt of niet. Of je nou bij een vriendin zoals Anna aan tafel zit of speelgoed inkoopt bij een oud dametje in een klein speelgoedwinkeltje, de oorlog en vooral haar gevolgen komen constant naar boven.
We vertellen graag wat over onze eerste dagen van onze reis in Oekraïne – zodat er een beter beeld ontstaat over de situatie in dit complexe en volledig uit elkaar gerukte land. Het land waar alles over hoop ligt – en alles over hoop gaat.
Onze eerste afspraak van deze reis vindt niet plaats in Oekraïne maar in Hongarije. Zoli woont hier samen met zijn schoonouders, zwager en schoonzus omdat ze Oekraïne ontvlucht zijn toen de oorlog uitbrak. We worden hartelijk ontvangen maar praten zo minimaal mogelijk over de oorlog en haar ellende: soms kun je maar beter of voetbal en bier praten.
Om maar gelijk aan te geven hoe cynisch de gevolgen van de oorlog zijn: de vrouw van Zoli, Enikó, woont op nog geen uur rijden van hem vandaan. Het enige wat hen scheidt is de grens. Enikó bleef samen met haar dochter en zoon in Oekraïne achter omdat ze hun huis en het restaurant van de familie niet kunnen verkopen maar deze wel moeten onderhouden. Ook gingen de kinderen nog gewoon naar school in Oekraïne. Ondertussen heeft hun zoon Oekraïne ook verlaten, voordat hij 18 werd. Enikó bezoekt haar man om het weekend. De eerste nachten verblijven we bij Enikó en haar ouders in het kleine dorpje Kaszony en wij kunnen geen betere gastvrouw wensen.
Vrijdag 31 januari
Vrijdagochtend bezochten we Het Arendsnest. Het arendsnest bestaat uit twee lokaties: het rode en het groene huis. Het rode huis biedt onderdak aan kinderen die niet meer thuis kunnen wonen. Drankmisbruik of andere verslavingen bij de ouders is vaak de achtergrond van deze kinderen. Het groene huis biedt naschoolse opvang aan kinderen uit zwak-sociale gezinnen. We bezochten het rode huis en kwamen uiteraard niet met lege handen aan: een aantal Hattemers doneerde ons een prachtige Playmobil-pakket. Dat we geen woord kunnen uitwisselen met zowel de kinderen als begeleiders maakte voor even niet uit; met volle concentratie bouwden we samen aan het sterkste Playmobil kasteel ooit.
Vrijdagmiddag gingen we samen met een van de contactpersonen van Stichting Oekraïne Projecten op pad. Viki Antal, schooldirectrice van beroep, vult haar vrije tijd met het ondersteunen van arme gezinnen die ze kent omdat de kinderen bij haar op school zitten of hebben gezeten. Samen met Viki kochten we speelgoed en voedselpakketten en bezochten we 4 gezinnen.
Het speelgoed kochten we van het geld dat de jongeren van de Open Poort tijdens de kerstnachtdienst hebben opgehaald en gedoneerd. De eigenaar van de speelgoedwinkel was verrast dat we met 15 grote pakketten bijna haar hele winkel leegkochten en vroeg wat we met het speelgoed zouden doen. Vol dankbaarheid hoort ze onze verhalen aan. Toen we vroegen wat de impact van de oorlog op haar leven is vatte ze het samen in een korte maar typerende zin. “Mijn man is ‘weg’.”
Om een beeld te schetsen van de verhalen die Viki, en daarmee wij ook, onder ogen komen op dagen als deze, lichten we 3 situaties uit.
Happy Family
Trouwe lezers van onze blog kennen deze familie. Elke reis vragen we aan Viki of we ze weer kunnen ontmoeten. Dit dankbare gezin, bestaande uit vader, moeder en 3 kinderen, leven, in tegenstelling tot de eerste keer dat we ze zagen, gescheiden van elkaar. De vader van het gezin woont inmiddels in Tsjechië. Met 3 kinderen kun je officieel niet naar het front worden gestuurd en mag je het land gewoon uit. Maar hij is bang dat de regels veranderen of niet worden gehandhaafd en dus koos hij eieren voor zijn geld.
Zero zone
De moeder van dit gezin was erg onder invloed van alcohol toen we arriveerden. Haar man vecht aan het front maar zit tijdelijk thuis omdat hij herstellende is van een operatie. De dag na ons bezoek moet hij weer naar het front toe. Dat hij daar weer heen moet vindt hij niet eens zo heel erg; ‘’dan ben ik niet meer bij mijn vrouw in de buurt’’. Wat hun 2 kinderen van de situatie vinden weten we niet, want zelfs hun namen zijn tijdens het gesprek niet genoemd. Pas toen we de kinderen een cadeau gaven kregen zij wat aandacht.
Powervrouw
Deze oma voedt in haar eentje 8 kleinkinderen op. Haar eigen kinderen en aanhang zijn of alcohol verslaafd, hier al aan overleden of gevlucht. De kinderen van de ouders die nog wel leven geven aan niet maar naar hen terug te willen. De oma heeft 2 maanden geleden een hartstilstand gehad maar staat ons te woord alsof er niks is gebeurd. Haar oudste kleinzoon is 18. Je mag tot je 18e tijdelijk het land uit en veel jongens doen dat – zodat ze niet hoeven te vechten.
Maar deze jongen moet blijven, uit angst voor verslechtering van de gezondheid van de oma. Valt zij weg, moet hij als oudste kleinkind haar werk overnemen.
Vandaag hadden we een logistieke dag. We bezochten dominee Slavik Murza in Svaliava en samen met hem pakten we onze bus uit. De bus zat vol met hulpgoederen dankzij een zeer geslaagde inzamelingsactie op 2 zondagen in een aantal Hattemse kerken. Slavik was enorm dankbaar voor alle spullen en bovenal de betrokkenheid.
We moesten de bus legen omdat hij daarna vol moest worden geladen met hulpgoederen die Jens en Casper komende woensdag naar Shakavorostivka gaan brengen. Samen met een contactpersoon van Stichting Oekraïne Projecten, Kovács Sandor, vulden we de bus en zo reden we s ’avonds weer met vol gewicht richting onze overnachtingsplek in Kaszony, waar wij wederom met een goed gedekte tafel werden opgewacht.
Vanmorgen bezochten we de kerkdienst van Slavik Murza in Svaliava. Na de dienst namen we met een aantal gemeenteleden wat video’s op die een plek krijgen in het Alles over hoop event op 23 februari.
Na een uitgebreide lunch met de familie Murza pakten we samen met 9 gemeenteleden voedselpakketten in. Het is bijzonder om te zien hoe een kerk binnen een uur in een distributiecentrum kan veranderen. De voedselpakketten worden komende maandag uitgedeeld, samen met de hulpgoederen die vanuit Hattem zijn ingezameld.
Adopt A Granny
Zondagmiddag bezochten we samen met Slavik een van de oudere gemeenteleden van zijn kerk. Momenteel richten we een project op, ook wel het ‘adopt a granny’ project genoemd, om specifiek deze doelgroep te ondersteunen. Ter voorbereiding op dit project interviewde we deze vrouw over haar situatie en behoeftes.
De vrouw is 81 jaar oud. Ze heeft hartproblemen en een hoge bloeddruk. Vanuit het “adopt a granny” project ontvangt ze nu 30 euro per maand. Hiervan koopt ze medicijnen. Ze moet regelmatig naar het ziekenhuis, maar daar krijgt ze telkens weer een nieuwe lijst met medicijnen voorgeschreven. Deze kan ze vervolgens zelden betalen. Wist je dat 1 pakje paracetamol in Oekraïne 3 tot 4 x zo duur is als in Nederland?
De vrouw heeft twee zonen. De oudste diende in het leger maar raakte een jaar geleden gewond. Hij kan niet meer vechten. Haar andere zoon is gevlucht naar het buitenland.
De vrouw ontvangt een pensioen van 4000 grivna (ongeveer 90 euro) per maand en de overheid betaalt hiermee een deel van haar gas en elektriciteit. Normaal gesproken is het pensioen ongeveer 70 euro. Haar oudste zoon wil graag weer bij haar intrekken, maar hij worstelt met alcoholproblemen.
We hopen binnenkort meer informatie over het “adopt a granny” project te kunnen delen.
Vrienden in Svaliava
We sluiten deze blog af met een van de voornaamste redenen waarom wij naar Oekraïne zijn afgereisd: het bezoeken van onze vrienden. De afgelopen jaren hebben we veel vrienden gemaakt en zondagavond zaten ze allemaal aan een tafel: Anna, Illiya, Sasha, Zenya, Arthem, en Evgen. Het was zo gezellig dat we vergaten foto’s te maken. Geluk zit in de kleine dingen.
Dit is de 2e blog van de reis die Jens, Casper en Luuc maken in Oekraïne in januari/februari ’25. Met een paar dagen volgt er een nieuwe update. Wil je dagelijks op de hoogte worden gehouden? Volg dan het Instagram account van Stichting Oekraïne Projecten.